Í dagsdaglegu lífi getur verið mjög eðlilegt að gleyma hinu og þessu. Stundum finnst manni kannski maður ekki vera alveg í lagi og með ólíkindum að maður hafi gleymt einhverju mjög mikilvægu og jafnvel velt fyrir sér hvort þetta sé eðlilegt. Gleymska getur verið fyrsta merki um undirliggjandi vandamál eins og heilabilun og gott er að vita hvað er eðlilegt og hvað ekki.
Hér er listi um eðlilega og „óeðlilega“ gleymsku:
Eðlileg gleymska – algeng og saklaus
Flest okkar upplifa þetta á einhverjum tímapunkti, sérstaklega þegar við erum undir álagi eða þreytt:
- Gleymir hvar lyklar, sími eða gleraugu eru.
- Gleymir nöfnum fólks sem þú hittir sjaldan.
- Þarft stundum að rifja upp hvað þú ætlaðir að gera eða segja.
- Ruglast á degi eða tíma en rifjar það fljótt upp.
- Gleymir hlutum sem ekki voru mjög mikilvægir eða áhugaverðir.
Orsakir eðlilegrar gleymsku:
- Svefnleysi
- Streita eða kvíði
- Þreyta eða of mikið álag
- Þunglyndi
- Lyf (sum róandi lyf, svefnlyf, verkjalyf)
- Skortur á hreyfingu eða slæmt mataræði
Þessi tegund gleymsku er venjulega tímabundin og lagast þegar lífsstíll og heilsufar batnar.
Merki sem geta bent til byrjunar á heilabilun
Þegar gleymskan fer að trufla daglegt líf eða verður stöðug og vaxandi, getur það verið áhyggjuefni.
Merki sem læknar fylgjast með eru m.a.:
- Endurtekin gleymska á nýlegum atburðum (t.d. hvað þú borðaðir í morgun).
- Spyrð sömu spurningar aftur og aftur.
- Átt erfitt með að fylgja leiðbeiningum eða framkvæma venjuleg verk (t.d. elda, nota síma, borga reikninga).
- Villist á kunnuglegum stöðum eða ruglast á tíma og stað.
- Breyttur persónuleiki – pirringur, kvíði, grunsemdir eða áhugaleysi.
- Minni geta til að einbeita sér eða halda samtali gangandi.
Þegar slíkt gerist er mjög mikilvægt að leita læknis, helst taugalæknis til að fá greiningu. Það þarf að útiloka aðrar orsakir, því stundum er gleymska meðferðarhæf (t.d. vegna skjaldkirtilsvandamála, vítamínskorts eða þunglyndis).
Hvað er hægt að gera
- Fá nægan svefn og reglubundna rútínu.
- Hreyfa sig reglulega – líkamleg hreyfing bætir blóðflæði til heilans.
- Hugræn örvun (krossgátur, lestur, læra nýtt tungumál eða áhugamál).
- Hollt fæði – t.d. Miðjarðarhafsfæði (grænmeti, fiskur, hnetur, ólífuolía).
- Forðast reykingar og takmarka áfengi.
- Fá ráð frá lækni ef breytingar eru skyndilegar eða vaxandi.
Sjá einnig:
- 4 merki um að þú sért að borða of mikið af salti
- Fórnarlömb kynferðisofbeldis og erfiðleikar með brjóstagjöf
- Af hverju ættu foreldrar EKKI að leyfa unglingum sínum að drekka áfengi?
- Er gleymskan eðlileg eða getur hún verið byrjun á heilabilun?
- Algengasta dánarorsök Íslendinga – Einkenni og ráð
- 10 fæðutegundir sem auka serótónín-framleiðsluna
Kidda Svarfdal er ritstjóri og eigandi Hún.is en hún er frá Djúpavík á Ströndum. Hún fór á bát og snjósleða í skólann þegar hún var lítil og var í heimavist í Finnbogastaðaskóla. Hún hefur haft gaman að krossgátum og íslensku frá unga aldri og hefur skrifað ljóð, sögur, pistla og fleira. Ásamt því að skrifa á Hún.is er Kidda, ásamt fjölskyldu sinni, mikið í Djúpavík þar sem fjölskyldan er með ferðaþjónustu.
